Een hoogbegaafde leerling is intelligent ja, erg creatief en zeer gemotiveerd om alles te willen leren van een onderwerp dat hem raakt. Tja, en daar kom je aan het curriculum van de basisschool. Wat raakt de hoogbegaafde van de vakken van het curriculum en als een vak hem raakt mag hij dan zichzelf zover uitdagen als hij wil? Mag hij het zichzelf zo moeilijk maken als hij zou willen en wie zegt dan dat hij wel door moet zetten? Best een kunst om als basisschool hierop in te gaan maar wel een noodzakelijke kunst om te leren. Want ook voor deze leerling is het belangrijk om op school de kans te krijgen om het leren te leren en vaardigheden op te doen in fouten maken, in doorzetten en niet opgeven.

Wat de hoogbegaafde soms laat zien in de klas, lijkt misschien niet op hetgeen je zou verwachten. Maar verveling kan enerzijds leiden tot perfect aangepast gedrag en anderzijds tot heel lastig gedrag zowel voor de leerkracht, voor de klas als voor de leerling zelf. Het is dan ook goed om uit te zoeken wat de oorzaak kan zijn van het opvallende gedrag en te voorkomen dat de leerling verder uit balans raakt. De oorzaak is dikwijls niet alleen te vinden op het cognitieve vlak maar ook op het “zijns” vlak (zijn well-being). Het is belangrijk om de oorzaak te kennen zodat je ook de juiste oplossing kunt vinden en het gedrag weer naar de positieve kant kunt ombuigen; van een leerling die te perfect alle taken volbrengt, die te veel de les verstoort door pestgedrag, dominantie of intimidatie, die erg afwezig of aartslui is en uitermate ongeïnteresseerd, naar een leerling die zich weer “goed voelt”.

Een goed gesprek met deze leerling kan de zoektocht naar een oplossing aanzienlijk verkorten. Kennis over hoogbegaafdheid is dan zeker onontbeerlijk. Hoogbegaafd zijn is niet alleen getest worden op het IQ en een cijfer halen van boven de 130. Hoogbegaafd zijn is naast het hebben van een sterk geheugen ook het hebben van een creatief brein, dat zich uit in het creatief bedenken van oplossingen (of uitvluchten). Verder hebben ze de gave om enorm te kunnen doorzetten en missen ze het gevoel "anders-te-zijn". De leerling is gevoeliger, beleeft de dingen om hem heen intenser, legt de lat voor zichzelf hoog, heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel en een kritische instelling, maar ervaart dat zelf als heel gewoon. Kennis van deze groep is net zo noodzakelijk als de kennis die je als leerkracht nodig hebt van een leerling met een IQ lager dan 70 en waarbij je ook rekening moet houden met zijn “anders-zijn”.

Er is inmiddels voldoende informatie te vinden over wat hoogbegaafdheid betekent voor het kind en voor de leerkracht in tegenstelling tot 20 jaar geleden. Een van de vele bronnen is bijvoorbeeld de organisatie "Talent Stimuleren" van het SLO. Via de website (https://talentstimuleren.nl/) kunt u zich inschrijven op de nieuwsbrief. Rondsurfen op deze website levert interessante informatie op en wellicht lezingen/congressen die nieuwe kennis toevoegt aan het team van de school. 

Elk jaar wordt er door de Koninklijke van Gorcum een dag georganiseerd met workshops en lezingen met als titel: “Talent in de klas”. Afgelopen jaar op 4 april stond ik er met een interactieve stand. Lees er over in het volgende artikel. Het tijdschrift Talent van deze zelfde organisatie staat elke maand vol met informatie over hoogbegaafden en ook verhalen geschreven door hoogbegaafde jongeren.

En op zo’n beurs als “Talent in de klas” heb je de kans om geweldige mensen te ontmoeten zoals: Tessa Kieboom (Bestuurder Exentra vzw - Professor leerstoel hoogbegaafdheid UHasselt). Zij bezit over veel kennis over hoogbegaafdheid en over de eigenschappen van een hoogbegaafde leerling die dikwijls sterk uitvergroot aanwezig zijn. Eigenschappen die enerzijds te maken hebben met zijn hoge cognitie en anderzijds met zijn gevoelige “zijn”. Die gevoelige zijns-kant verschilt sterk van de meeste kinderen van zijn leeftijd. Die kant wordt door de jonge leerling zelf nog niet bewust als “anders” ervaren en kan blessures of trauma’s veroorzaken tijdens zijn schoolloopbaan als er niet goed met dit “anders-zijn” wordt omgegaan. Het is goed om te weten welke blessures, of zoals Tessa Kieboom ze noemt “embodio’s”, de hoogbegaafde leerling daardoor op kan lopen. Een greep uit de embodio’s die het vaakst en het diepst de hoogbegaafden treffen zijn onder andere dat ze:

• zichzelf als norm zien
• niet weten wat ze moeten doen als er een fout is gemaakt
• niet op de juiste manier hebben geleerd te communiceren; ze zijn dikwijls heel direct en vertellen wat ze van iets vinden zonder inleiding of aanleiding
• het lastig vinden om hun comfortzone te verlaten
• niet hebben ervaren dat iets bereiken tijd kost  
• emoties als heel heftig ervaren of zelfs overspoeld worden door dingen die gebeuren in de wereld
• moeite hebben met de “social talk”
• te goed willen presteren
• ongelooflijk in de weerstand vallen
• niet weten, geen tools hebben geleerd, waarmee ze nieuwe vakken kunnen leren, geen kennis hebben van plannen, agenda beheren en structuur aanbrengen  
• nooit uitgelegd hebben gekregen dat “anders-zijn” mag en voor iedereen oké is

Luister en kijk voor meer kennis over hoogbegaafdheid naar de video’s van Tessa Kieboom. Hierbij adviseer ik de, wellicht meest logische, volgorde:

1. Video uit 2013, lezing CBO 25 jaar
2. Video uit 2016 over de precieze betekenis van de term onderpresteren
3. Video op bijeenkomst SLO 2017 over embodio’s (Embodio’s zijn blessures die hoogbegaafden kunnen oplopen waardoor ze het moeilijker hebben om hun potentieel te benutten of waardoor ze soms angstig zijn om kansen te pakken): 

Blijf u verbazen en verwonderen over uw leerlingen en houd uw kennis en die van uw school bij; kennis over het lesgeven aan en over het omgaan met hoogbegaafde leerlingen. Tenslotte wil ik u vragen om ook door te geven dat u deze leerlingen uit kunt dagen met Juan y Rosa, een super moeilijke maar ook leuke leermethode vanaf 5 tot en met 13 jaar waarmee ze samen met hun klasgenootje Spaans kunnen leren. De leermethode is speciaal voor deze leerlingen geschreven. Ze leren verantwoordelijkheid te nemen bij hun eigen leren en ze ontwikkelen executieve vaardigheden. Er zijn drie delen om zes jaar mee te werken, ploeteren, oefenen en ervaring op te doen met samen iets moeilijks leren: "een vreemde taal".