De kerstperiode in Spanje begint bij Nochebuena, dat is op 24 december en heet bij ons Kerstavond en eindigt op 6 januari als de Driekoningen aankomen in de stad zoals ze destijds aankwamen in Bethlehem door een bijzondere ster die hen de weg wees naar de geboorte van Jezus, de verlosser. In Spanje wonen veel katholiek gelovigen en de kerstperiode wordt vanuit dit geloof gevierd. Ook in Spaans-Amerika is door de Spanjaarden, de conquistadores van de 16^e eeuw, het katholieke geloof gebracht (lees ook: opgedrongen). En al vieren de verschillende Spaans-Amerikaanse bevolkingsgroepen het ieder op hun eigen wijze, zijn er ook veel overeenkomsten met de viering van Kerst in Spanje. Op deze website van de Spaanstalige Wereld vindt u een uitgebreide beschrijving van de verschillende kerstbelevingen in de landen van Spaans-Amerika waarin met name de Kerstgerechten en de temperatuur het grote verschil maken. Grote delen van Spaans-Amerika ligt op het zuidelijk halfrond en daar is het in december zomer. De over het algemeen heel vrolijke kerstliederen (villancicos), hooguit begeleid met een ander muziekinstrument, worden overal in de Spaanstalige wereld gezongen. In het volgende bericht zal ik twee kerstliedjes delen.

De kerstperiode staat bol van tradities waar veel Spanjaarden dol op zijn. Ik noem er een aantal, te beginnen bij de kerststal, el belén, bouwen zo’n twee weken voor Nochebuena, een prachtige naam voor Kerstavond. Letterlijk betekent het ‘goede avond en goede nacht’. La Nochebuena heeft een dubbele betekenis in het Nederlands, het betekent zowel 'de avond' als 'de nacht'. Die kerststal wordt zoveel mogelijk compleet opgebouwd en ook in de diverse kerken kun je prachtige kerststallen bezoeken. In Catalonië is de gewoonte om in die kerststal een poepend mannetje te plaatsen. Die heet ‘el caganer’, een klein gehurkt mannetje dat zit te poepen voor geluk, gezondheid en welzijn. Let goed op in de kerststallen want soms vind je er een caganer van een politiek personage. 

De versiering in de straten van Spanje, met name in de grote steden, is overweldigend. We waren eens in Málaga en werden overdonderd door de versiering in de hoofdstraat, indrukwekkend en tegen de avond kwamen veel mensen er naartoe gelopen en begonnen kerstliederen te zingen, echt adembenemend mooi. Zie hier dit zelfgemaakte filmpje.

Op 22 december is allereerst de trekking van de traditionele El Gordo, wat ‘de vette’ betekent. Het is waarschijnlijk de oudste en grootste loterij van de wereld met een uitzonderlijke hoge jackpot. In 2011 viel de hoofdprijs van 720 miljoen in het kleine dorpje Grañén in Huesca, Noord-Spanje. Alle inwoners hadden gezamenlijk dit winnende lot gekocht en mochten dat bedrag onderling verdelen. De 1.800 houders van het winnende lot wonnen ieder € 400.000. Bijzonder hoe soms hele straten en dorpjes gezamenlijk een lot kopen. 

Na al dat verdeelde geluk wordt er op Nochebuena vooral veel gegeten aan een grote familietafel in waarna rond middernacht de kerk wordt bezocht, de nachtmis. Op eerste Kerstdag staan de traditionele kleine cadeau’s op het programma die onder de kerstboom zijn gelegd. In Baskenland doet dat de Olentzero, een man die uit de bergen komt en cadeau’s brengt met de Kerst aan de kinderen die liedjes zingen. Het lijkt een beetje op ons Sinterklaasfeest en al komt Sinterklaas volgens de Nederlandse traditie uit Spanje, kennen ze hem in Spanje niet. Tweede Kerstdag wordt in Spanje niet gevierd. 

Op 28 december, el día de los Santos Inocentes, worden er grappen uitgehaald bij elkaar zoals bij ons dat op 1april gebeurt. Daarna kondigt zich al gauw de mooie eindejaarsdag, Nochevieja, aan. En hoewel je zou kunnen verwachten, aangezien in Spanje veel feesten gepaard gaan met het afsteken van vuurwerk, dat het ook de traditie is om met Oudjaar vuurwerk af te steken is dat niet het geval. Wel is het de traditie om op elke klokslag van de middernachtklok een druif te eten en een wens te doen. Dat zijn 12 druiven en twaalf wensen die in vervulling zullen gaan als het je lukt binnen elke klokslag. Best een hele kunst. Men kiest dan ook graag voor een wat kleinere druivensoort .

Tenslotte volgt nog het feest van de Driekoningen. Volgens het katholieke geloof waren dat de wijzen uit het oosten die cadeaus kwamen brengen aan Jezus, het pas geboren goddelijke kind. Ze brachten wierook, goud en mirre mee als cadeau. Nog steeds worden in elke stad in Spanje de Driekoningen warm onthaald in een grote optocht, la Cabalgata de los Reyes. Dat gebeurt op 5 januari waarbij de verklede drie koningen snoepjes rondstrooien voor de kinderen die de optocht komen bezoeken. Met open paraplu’s wordt het snoep opgevangen en een verlanglijstje overhandigd aan een van de drie koningen. In de nacht van 5 op 6 januari worden de schoenen gezet op het balkon of onder de kerstboom waarin vervolgens de koningen hopelijk de verlangde grote cadeaus bezorgen ;). Op deze dag is er een traditioneel gerecht wat gegeten wordt bij de koffie, el Roscón de Reyes, een ronde taart gevuld met slagroom en twee cadeautjes. Als je een figuurtje vindt in je stukje taart ben je de koning of koningin van de dag en vindt je een ander presentje moet je het volgende jaar voor de taart zorgen. Het recept van een Roscón de Reyes staat in het volgende artikel.